Những lùm xùm kiện tụng giữa khách hàng và các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ nóng đến mức tại kỳ họp thứ 5 (tháng 6/2023), Quốc hội phải ban hành Nghị quyết yêu cầu Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan thanh tra toàn diện thị trường bảo hiểm nhân thọ, song, dường như khách hàng đã mua BHNT nói riêng, người dân nói chung chưa thực sự an tâm dù đã và cả chưa đặt bút ký vào hợp đồng mua bảo hiểm.
Không ít khách hàng mua bảo hiểm nhân thọ đang "dở khóc, dở cười" (Ảnh internet)
Từ những bước phát triển ấn tượng…
Khởi đầu từ năm 1996 bằng việc Bộ Tài chính cho phép Công ty Bảo hiểm Việt Nam (Bảo Việt) triển khai thí điểm BHNT. Ngày 22/06/1996, Công ty Bảo Việt Nhân thọ được thành lập nhằm phục vụ nhu cầu về BHNT cho mọi tầng lớp nhân dân. Công ty sau đó đã cho ra đời 2 sản phẩm là: “BHNT có thời hạn 5 năm, 10 năm” và “Chương trình đảm bảo cho trẻ em đến tuổi trưởng thành”. Đến tháng 6/1999, thị trường BHNT Việt Nam được chính thức mở cửa, công ty BHNT nước ngoài đầu tiên gia nhập thị trường là Chinfon-Manulife, liên doanh giữa Tập đoàn Taiwanese Chinfon và Công ty BHNT Canadian Manulife. Sau đó có nhiều công ty BHNT lớn trên thế giới tham gia vào thị trường BHNT Việt Nam.
Tháng 12 năm 2000, Quốc hội đã thông qua Luật Kinh doanh bảo hiểm, tạo hành lang pháp lý hoàn chỉnh cho thị trường bảo hiểm Việt Nam. Nhờ có Luật Kinh doanh bảo hiểm, các doanh nghiệp bảo hiểm cạnh tranh bình đẳng hơn và thực sự là động lực thúc đẩy thị trường bảo hiểm Việt Nam, đặc biệt là thị trường BHNT phát triển. Đến nay, Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2000 đã trải qua 3 lần bổ sung, điều chỉnh (năm 2010, năm 2020 và năm 2022) để đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành BHNT.
Sau hơn 20 năm, cùng với sự phát triển của thị trường tài chính, BHNT đã từng bước khẳng định vai trò quan trọng như một loại hình dịch vụ tài chính, một cơ chế đảm bảo an sinh xã hội trong nền kinh tế quốc dân, đồng thời đáp ứng nhu cầu thực tiễn của người dân như một hình thức chuyển giao rủi ro và đầu tư tài chính dài hạn.
Hiện nay tại Việt Nam có 19 doanh nghiệp BHNT với trên 350 sản phẩm ở các nhóm chính, như: tử kỳ, sinh kỳ, liên kết chung, sức khỏe, hưu trí,… Ngoài ra, từ nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dân ngày càng ra tăng, các doanh nghiệp BHNT đã liên tục đưa ra những sản phẩm đặc thù, có tính bảo vệ toàn diện hơn, như: Bảo hiểm bệnh hiểm nghèo cao cấp toàn diện của Dai-ichi Life Việt Nam; bảo hiểm bổ trợ mới “Manulife - Món quà sức khỏe” của Manulife hay sản phẩm "An tâm học vấn" dành cho trẻ em với mục đích hỗ trợ các bậc phụ huynh chăm lo và đảm bảo cho tương lai của thế hệ trẻ với nguồn tài chính vững chắc của Bảo Việt Nhân Thọ.
Theo thông tin từ Bộ Tài chính, trong cả năm 2023, doanh thu phí bảo hiểm lĩnh vực nhân thọ ước đạt gần 156.000 tỷ đồng.
… đến những lùm xùm kéo lùi đà tăng trưởng
Mặc dù lĩnh vực BHNT đã đạt được những bước tiến đáng ghi nhận, song, cùng với những khó khăn của nền kinh tế, tình trạng sụt giảm thu nhập của người dân, thì những yếu kém, hạn chế của các doanh nghiệp BHNT cũng bắt đầu bộc lộ, trong đó, có cả những động thái được khách hàng mua BHNT cho rằng, có “bàn tay đạo diễn một cách chủ động” của các doanh nghiệp BHNT với mục đích có được khách hàng, kiếm được hợp đồng và doanh thu.
Điển hình, những ngày đầu tháng 4/2023, trong một buổi livestream, nữ diễn viên Ngọc Lan đã khóc nức nở chia sẻ câu chuyện của mình rằng, cô đã mua BHNT của Công ty TNHH BHNT Aviva VN cách đây vài năm, với mong muốn sau 10 năm được nhận về số tiền gần 10 tỉ đồng cả gốc lẫn lãi theo lời của nữ nhân viên tư vấn. Nhưng sau khi phát sinh một số vấn đề, cô đã đến công ty bảo hiểm và nhận ra mình đã bị lừa trong quá trình làm hợp đồng.
Không đơn độc, cũng ở thời điểm nữ diễn viên nọ khóc ròng vì mua BHNT thì cũng có hàng trăm người đã gửi đơn tới Văn phòng Cơ quan cảnh sát điều tra Công an TP.HCM để tố cáo Công ty TNHH Manulife và Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn (SCB) đã có hành vi lừa đảo chiếm đoạt tiền thông qua các nhân viên ngân hàng, đại lý bảo hiểm tư vấn mập mờ, khiến khách hàng nhầm tưởng đang tham gia sản phẩm "tiết kiệm đầu tư" để nhận về lãi cao, có thể rút linh hoạt, nhưng sau đó họ bàng hoàng nhận ra đã tham gia bảo hiểm nhân thọ, nếu hủy hợp đồng trong những năm đầu có khả năng mất trắng số tiền đã đóng, còn nếu đóng tiếp thì lại không có đủ tiền.
Tiếp nối là hàng loạt vụ lùm xùm tương tự giữa khách hàng với các công ty bảo hiểm, ngân hàng. Thống kê từ đầu năm đến giữa tháng 11/2023 của phòng Thanh tra kiểm tra của Cục quản lý giám sát bảo hiểm, Bộ Tài chính cho thấy, đơn vị này đã nhận được gần 900 email và cuộc điện thoại liên quan đến vấn đề bức xúc của người dân về việc mua bảo hiểm qua ngân hàng, trong khi đó, kênh phân phối BHNT qua ngân hàng (bancassurance) vốn được xem là mang lại doanh thu lớn cho cả các doanh nghiệp BHNT và ngân hàng.
Không chỉ “mập mờ” trong “cái bắt tay” giữa các doanh nghiệp BHNT với các ngân hàng, mà trình độ, chất lượng tư vấn của các đại lý, nhân viên bảo hiểm cũng được xem là một trong những điểm yếu, thậm chí có dấu hiệu cố tình tư vấn không đúng về sản phẩm BHNT. Minh chứng từ số liệu của Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam cho thấy, trong năm 2022, qua thanh tra phát hiện 3.100 đại lý bảo hiểm có sai phạm, trong đó có lỗi cố tình tuyên truyền sai về hợp đồng bảo hiểm.
Trong buổi chia sẻ, trao đổi thông tin về lĩnh vực BHNT, ông Ngô Trung Dũng - Phó tổng thư ký Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam - cho biết hiện có tổng cộng khoảng 730.000 đại lý bảo hiểm nhân thọ cá nhân và tổ chức. Thời gian qua Hiệp hội đã kết hợp với doanh nghiệp bảo hiểm, chuyển hồ sơ vi phạm của một số tư vấn viên sai phạm trong kênh bán bảo hiểm qua ngân hàng (bancassurace) vào danh sách xử phạt và tính chung cả kênh truyền thống và kênh bán bảo hiểm qua ngân hàng, chỉ riêng năm 2022 hiệp hội đã đưa hơn 3.150 người bán bảo hiểm vào danh sách xử phạt, không được hành nghề trong ít nhất 5 năm. Và trong vòng ba năm nay, có tổng cộng hơn 9.000 đại lý bảo hiểm đã bị đưa vào danh sách xử phạt ("black list" - danh sách đen), bao gồm cả những người tư vấn mập mờ, nói sai sự thật về sản phẩm bảo hiểm.
Trên thực tế, hầu hết các mẫu hợp đồng BHNT thường dài cả 100 trang với rất nhiều thuật ngữ chuyên ngành mà không phải người dân nào cũng có đủ kiến thức để hiểu rõ quyền lợi và những rủi ro khi tham gia ký kết, trong khi đó, đội ngũ tư vấn viên bảo hiểm chưa thực sự công tâm khi tư vấn, chưa kể trường hợp tư vấn viên cố tình tư vấn mập mờ, thậm chí là sai lệch về sản phẩm bảo hiểm. Không ít tư vấn viên chỉ nói cho khách hàng về những quyền lợi mà họ được hưởng, không chỉ rõ cho khách hàng về những điều khoản ràng buộc, những điều khoản bất lợi…
Tất cả những yếu tố nói trên đã đưa đến cuộc khủng hoảng niềm tin của khách hàng hiện hữu cũng như những khách hàng tiềm năng của các công ty bảo hiểm.
Theo kết quả phân tích của Vietnam Report về các cuộc thảo luận liên quan chủ đề bảo hiểm, trong năm 2022, cảm xúc tiêu cực của khách hàng chỉ chiếm 2,2% nhưng đã tăng mạnh lên 54% trong năm 2023, tương đương mức tăng 19 lần, và hệ lũy đã đến ngay sau đó với tốc độ suy giảm tới 12,5% tổng doanh thu phí BHNT trong năm 2023 so với năm 2022.
Đáng lo ngại hơn, từ “cuộc khủng hoảng niềm tin” nói trên, số khách hàng hủy hợp đồng ngày càng tăng. Đơn cử, trong 04 doanh nghiệp bảo hiểm, gồm: Prudential, MB Ageas, Sun Life, BIDV Metlife được Bộ Tài chính thực hiện thanh tra việc bán bảo hiểm qua ngân hàng, ngoài hàng loạt sai phạm được chỉ ra, thì kết luận thanh tra cũng đưa ra con số rất đáng lo ngại là tỉ lệ hợp đồng mua bảo hiểm nhân thọ qua ngân hàng bị hủy chỉ sau một năm rất cao, thấp nhất là 32,4% và cao nhất lên tới 73%.
Cùng với các doanh nghiệp bảo hiểm, các ngân hàng cũng ghi nhận doanh thu “đi lùi”. Theo đó, thống kê doanh thu từ bảo hiểm trong 9 tháng năm 2023 của 28 ngân hàng thì chỉ có 8 ngân hàng đưa ra thông tin chi tiết về khoản mục thu nhập từ hoạt động bảo hiểm nằm trong thu nhập từ hoạt động dịch vụ, nhưng có tới 7 ngân hàng ghi nhận doanh thu sụt giảm. Trong số này, doanh thu từ bảo hiểm của SeABank là lớn nhất với hơn 79%, chỉ còn 77 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ ghi nhận 369 tỷ đồng. Bảo hiểm từng chiếm gần 30% nguồn thu từ dịch vụ vào năm 2022, thì đến hết tháng 9 năm 2023, hoạt động kinh doanh bảo hiểm của SeABank chỉ còn chiếm 9%. Cũng chịu thiệt hại trong 9 tháng năm 2023, doanh thu từ bảo hiểm của Techcombank “bốc hơi” 57%, chỉ còn 458 tỷ đồng; TPBank giảm 56% về 291 tỷ đồng; Kienlongbank giảm gần 52% về 23 tỷ đồng...
Bài 2: Những luận giải từ các chuyên gia
Nguồn: thuongtruong.com.vn
Bài viết khác cùng nhóm